Η πιο μακάβρια στιγμή της Εκκλησίας: Όταν το Βατικανό ξέθαψε έναν νεκρό Πάπα για να τον δικάσει

Ημυρωδιά της αποσύνθεσης μέσα στη Βασιλική του Αγίου Ιωάννη του Λατερανού ήταν τόσο έντονη, που ακόμη και οι πιο σκληροτράχηλοι καρδινάλιοι δυσκολεύονταν να πάρουν ανάσα. Η προηγούμενη έκφραση θα μπορούσε κάλλιστα να είναι λογοτεχνικό «κόλπο» για να δημιουργήσει ατμόσφαιρα στον αναγνώστη, όμως είναι πέρα για πέρα πραγματική! Στο κέντρο της αίθουσας, πάνω σε έναν μεγαλοπρεπή θρόνο, δεν καθόταν ένας ζωντανός ηγέτης, αλλά ένα πτώμα σε προχωρημένη σήψη. Ήταν ο Πάπας Φορμόζος, ο οποίος βρισκόταν στον τάφο του εδώ και περίπου εννέα μήνες.

Και έχουν δημιουργηθεί απορίες για το πιο λόγο συνέβαινε αυτό, η απάντηση ήταν για δίκη. Για να δικαστεί το... πτώμα. Ο διάδοχός του, Πάπας Στέφανος ΣΤ', είχε διατάξει την εκταφή του προκατόχου του, προκειμένου να δικαστεί δημόσια. Αυτή είναι η ιστορία της «Πτωματικής Συνόδου» (Synodus Horrenda), του πιο φρικιαστικού δικαστηρίου που στήθηκε ποτέ στο όνομα της εκκλησιαστικής και πολιτικής εξουσίας.

Saeculum Obscurum: Η εποχή που το Βατικανό βυθίστηκε στο σκοτάδι

Για να καταλάβει κανείς πώς η Ρώμη οδηγήθηκε σε αυτό το μακάβριο θέαμα, πρέπει να επιστρέψει στα τέλη του 9ου αιώνα, σε μια περίοδο έντονης πολιτικής αστάθειας που οι ιστορικοί περιγράφουν ως Saeculum Obscurum («Σκοτεινός Αιώνας» ή αλλιώς περίοδο της... πορνοκρατίας). Ο παπικός θρόνος είχε μετατραπεί σε λάφυρο ανταγωνιστικών φατριών, με τις ισχυρές οικογένειες της Ρώμης να εναλλάσσουν Πάπες ανάλογα με τα συμφέροντά τους.

Την εποχή εκείνη, σημαντικό ρόλο στο παρασκήνιο διαδραμάτιζαν η Θεοδώρα και η κόρη της Μαροζία, κεντρικές μορφές ενός συστήματος εξουσίας που καθόριζε ποιος θα κυβερνούσε το Βατικανό. Ανέβαζαν και κατέβαζαν Πάπες -συχνά πρόσωπα στενά συνδεδεμένα μαζί τους- σε ένα περιβάλλον όπου η πνευματική αποστολή είχε υποχωρήσει μπροστά στη σκληρή πολιτική αντιπαράθεση.

Ο Φορμόζος, αν και θεωρείται από αρκετούς ιστορικούς ικανός και δραστήριος Πάπας, είχε ταχθεί με τη λάθος πολιτική πλευρά. Η επιλογή του αυτή αποδείχθηκε μοιραία και συνέχισε να τον καταδιώκει ακόμη και μετά τον θάνατό του.

Πτωματική Σύνοδος: Μια δίκη - παρωδία με νεκρό κατηγορούμενο

Τον Ιανουάριο του 897, ο Στέφανος ΣΤ' έκρινε ότι ο θάνατος δεν ήταν αρκετός για να κλείσει τους πολιτικούς του λογαριασμούς. Διέταξε να βγάλουν τον Φορμόζο από τον τάφο, να του φορέσουν τα χρυσά παπικά άμφια και να τον τοποθετήσουν στο εδώλιο.

Για να τηρηθούν τα προσχήματα, διορίστηκε ένας νεαρός διάκονος ως συνήγορος υπεράσπισης του νεκρού. Ο διάκονος στεκόταν πίσω από το άψυχο σώμα και απαντούσε στις κατηγορίες που εκτόξευε ο ίδιος ο Πάπας. Σύμφωνα με τα χρονικά της εποχής, ο Στέφανος φώναζε προς το πτώμα:

«Γιατί σφετερίστηκες τον θρόνο της Ρώμης;»

Ο διάκονος, εμφανώς τρομοκρατημένος, ψέλλιζε δικαιολογίες, ενώ το κεφάλι του νεκρού, παραδομένο στη φθορά, έγερνε μπροστά στα μάτια των παρευρισκομένων.

Κατά τη διάρκεια της δίκης, ισχυρός σεισμός φέρεται να συγκλόνισε τη Ρώμη, προκαλώντας ζημιές στη Βασιλική. Πολλοί από τους παρευρισκόμενους το ερμήνευσαν ως θεϊκό σημάδι, αν και οι σύγχρονες πηγές αντιμετωπίζουν το περιστατικό με επιφύλαξη. Ο Στέφανος, πάντως, δεν διέκοψε τη διαδικασία.

Η ετυμηγορία ήταν προδιαγεγραμμένη: ένοχος. Η ποινή που επιβλήθηκε στον νεκρό Πάπα ήταν ωμή:

• Ακύρωση: Όλες οι αποφάσεις και οι χειροτονίες του Φορμόζου κηρύχθηκαν άκυρες.
• Ακρωτηριασμός: Του έκοψαν τα τρία δάχτυλα του δεξιού χεριού με τα οποία ευλογούσε τους πιστούς.
• Εξευτελισμός: Του αφαίρεσαν τα άμφια, τον έντυσαν με κουρέλια και, αφού τον έσυραν στους δρόμους της Ρώμης, πέταξαν το πτώμα του στον ποταμό Τίβερη.

Το τέλος και η «εκδίκηση» του νεκρού

Η Πτωματική Σύνοδος προκάλεσε σοκ ακόμη και για τα δεδομένα της εποχής. Η δημόσια διαπόμπευση του νεκρού Πάπα θεωρείται το γεγονός που πυροδότησε λαϊκή εξέγερση. Λίγους μήνες αργότερα, ο Στέφανος ΣΤ΄ εκθρονίστηκε, καθαιρέθηκε και φυλακίστηκε, όπου βρήκε τον θάνατο στραγγαλισμένος στο κελί του.

Το πτώμα του Φορμόζου ανασύρθηκε αργότερα από τον Τίβερη, πιθανότατα από ψαράδες, και σύμφωνα με μεταγενέστερες αφηγήσεις αποδόθηκαν σε αυτό θαυματουργικές ιδιότητες. Ο επόμενος Πάπας, Θεόδωρος Β΄, ακύρωσε τις αποφάσεις της Πτωματικής Συνόδου και φρόντισε να ταφεί ο Φορμόζος εκ νέου με τιμές στη Βασιλική του Αγίου Πέτρου.

Ιστορία γραμμένη με εξουσία και φόβο

Η Πτωματική Σύνοδος δεν ήταν απλώς μια ακραία θρησκευτική διαμάχη. Αποτελεί ένα από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα του πού μπορεί να οδηγήσει ο πολιτικός φανατισμός όταν συνδυάζεται με απόλυτη εξουσία. Μια στιγμή όπου η Εκκλησία επιχείρησε να επιβληθεί ακόμη και στον θάνατο - για να καταλήξει τελικά στη δημόσια απαξίωση και την ιστορική καταδίκη.

reader.gr