Ζουέλα: «Ο Μουρίνιο μου έσωσε την καριέρα - Ο κορυφαίος στον κόσμο είναι Έλληνας και μαύρος, ο Γιάννης»

Ας τα πάρουμε από την αρχή... Πώς θυμάσαι τα πρώτα σου χρόνια στην Αγκόλα; «Είμαι πολύ χαρούμενος με τη ζωή μου. Ο Θεός μού έδωσε την ευκαιρία να ζήσω, γιατί από την εγκυμοσύνη οι γιατροί είχαν πει στους γονείς μου ότι δεν θα ζήσω πολλά χρόνια. Έτσι, το πώς έχω επιβιώσει έχει να κάνει με το τον τρόπο που γεννήθηκα. Η μητέρα μου πάλεψε για τη ζωή της, ενώ εγώ είχα έρθει στον κόσμο με πολλές αδυναμίες. Ήμουν μέσα στη θερμοκοιτίδα. Έκλαιγα συνέχεια, πεινούσα και δεν ήξεραν τί έχω. Απ' όταν γεννήθηκα δεν μπορούσα να πιω γάλα. Η μάνα μου δεν ήταν βέβαιο ότι θα ζήσει, όπως σας είπα. Ήμουν πάντα διαφορετικός. Έτσι μ' έβγαλαν Ζουέλα. Το όνομά μου στη διάλεκτό μας στην Ανγκόλα σημαίνει "πες τα μας". Αργότερα, οι γονείς μου μού έδωσαν ελευθερία από μικρό παιδί». Ποιο ήταν ακριβώς το πρόβλημα που είχες; «Η μητέρα μου κόντευε να πεθάνει, έτσι εγώ δεν μπορούσα να πιω γάλα. Στην Αφρική τότε ήταν πολύ δύσκολα. Εγώ λόγω του προβλήματος που είχε η μητέρα μου δεν μπορούσα να πιω γάλα και σύμφωνα με τους γιατρούς δεν μπορούσα να επιβιώσω, αλλά τα κατάφερα». Οι γονείς σου με τι ασχολούνταν; «Ο πατέρας μου ασχολούνταν με επιχειρήσεις, δούλευε στη μεγαλύτερη εταιρεία πετρελαίου στην Αγκόλα κι η μητέρα μου ήταν επιχειρηματίας. Ο λόγος που ήρθαμε στην Ευρώπη ήταν ξεκάθαρα για την εκπαίδευση. Στην εταιρία του πατέρα μου όλοι οι εργαζόμενοι ήταν λευκοί, έρχονταν άνθρωποι απ' όλον τον κόσμο. Ο πατέρας μου έκανε πολλά ταξίδια και είχε άλλη κουλτούρα». Οι παραστάσεις που υπάρχουν στο μυαλό σου από την παιδική σου ηλικία ποιες είναι; «Θα σας πω... Μεγάλωσα σε μια πολύ πλούσια οικογένεια στη Λουάντα. Μεγάλωσα μέσα σε κολέγιο και στο σπίτι μου είχα νταντά για να προσέχει εμένα και τα αδέρφια μου. Μου ζητάς να γυρίσω πίσω 35 χρόνια. Θυμάμαι μόνο αυτό από εκεί. Θυμάμαι επίσης, όταν πήγαμε στην Πορτογαλία ότι είχε πολύ κρύο, γιατί στην Αγκόλα είχε πολλή ζέστη. Πρώτα είχε πάει ο πατέρας μου για να βρει το σπίτι που θα μέναμε. Αν και Αφρικανός, στη Λεϊρία που ήμασταν μεγάλωσα μέσα σε λευκούς. Δεν έχω φίλους μαύρους γιατί δεν μεγάλωσα μαζί τους. Έχω πάρει την ίδια εκπαίδευση που έχουν οι λευκοί και έχω την ίδια νοοτροπία μ' αυτούς. Και στο ποδόσφαιρο και στο σχολείο είναι το ίδιο. Κατάλαβα στη διάρκεια ότι οι φίλοι μου ακολουθούσαν ο ένας τον άλλον, εγώ δεν ακολούθησα κανέναν. Πήρα το δικό μου δρόμο. Δεν ξέρω αν με καταλαβαίνετε... Πάντα έκανα αυτό που ήθελα εγώ. Και στις σχέσεις μου σεβόμουν το "θέλω" του άλλου. Και με τους προπονητές, ποδοσφαιριστές... ΣΕΒΟΜΟΥΝ. Αυτή η είναι παιδεία κι η ζωή μου. Θα σας πω και πώς ήταν το σκεπτικό μου όταν ήμουν νεαρός. Στην αρχή δεν με έβαζαν να παίζω βασικός. Εγώ δεν εγκατέλειψα, προετοιμαζόμουν για τη στιγμή μου. Όταν πήρα την ευκαιρία, την άρπαξα και άρχισα να παίζω». «Ο Μουρίνιο μού έσωσε την καριέρα, δεν επέτρεψε να φύγω από την Λεϊρία»

Πώς ξεκίνησες να παίζεις ποδόσφαιρο; «Εγώ κι ο αδερφός μου θέλαμε να παίξουμε μπάλα. Ο πατέρας μας, μας πήγε στο γήπεδο, στη Λεϊρία. Δεν ξέραμε κανέναν εκεί... Μας άφησε. Στις αλάνες παίζαμε με τους φίλους μας κι έτσι άρχισα να αγαπάω το ποδόσφαιρο. Στη συνέχεια έγινα και ballboy στη Λεϊρία. Άρχισα να γουστάρω. Έβλεπα στα πρόσωπα των παικτών την ευτυχία όταν έπαιζαν, όταν έτρεχαν... Ήμουν το παιδί με το χαμόγελο στα χείλη όλη την ώρα». Ποιος ήταν ο παίκτης που σε έκανε να γελάς περισσότερο; «Το "φαινόμενο" ο Ρονάλντο, ο Φίγκο, ο Γκουαρντιόλα... Όμως, αυτά που έκανε το "φαινόμενο", δεν τα βλέπουμε πλέον. Έπαιρνε τη μπάλα από το κέντρο και τους περνούσε όλους. Άρχισα να βλέπω το ποδόσφαιρο στη συνέχεια σαν στόχο. Όχι τόσο αγωνιστικά. Δεν έβλεπα ποτέ ότι θέλω να γίνω ο καλύτερος παίκτης. Έλεγα ότι μπορώ να γίνω επαγγελματίας κι ότι μπορώ να παίξω. Ποτέ δεν είπα "θέλω να γίνω καλύτερος από εσένα". Ίσως και γι' αυτό έπαιξα τελικά σε επαγγελματικό επίπεδο». Το πρώτο σου παιχνίδι πώς το θυμάσαι; «Ένιωσα πολύ χαρούμενος. Στη Λεϊρία, αρχικά, ήμουν επιθετικός και μπορώ να πω ότι ήμουν από τους καλύτερους παίκτες στην Ακαδημία. Αρχικά, δεν με έβαζαν να παίζω αλλά εξελίχθηκα. Όταν δεν έπαιζα, προετοιμαζόμουν για τη στιγμή αυτή. Έβλεπα ότι μπορώ. Το κλειδί, όμως, ήταν ο Μουρίνιο». Ο Μουρίνιο; «Ναι, ο Μουρίνιο στη Λεϊρία. Στην Ακαδημία οι προπονητές που είχαμε ήταν τραπεζίτες, καθηγητές... Δεν πιστεύω ότι υπήρξε τότε εξέλιξη στις γνώσεις των ανθρώπων που ήταν μέσα στο ποδόσφαιρο. Ο Μουρίνιο ήρθε και με κέρδισε με τον τρόπο του. Τότε ήμουν στην Κ19, η Λεϊρία είχε πάρει έναν παίκτη μη κοινοτικό και δεν υπήρξε άλλη θέση ξένου. Έτσι, η ομάδα ήθελε να με διώξει. Φαντάσου, πριν 20 χρόνια στην Κ19 έκαναν μεταγραφές... Γι' αυτό σου λέω ότι σκέφτομαι διαφορετικά, δεν είναι επειδή είμαι πιο έξυπνος. Είχα συνειδητοποιήσει ότι θα φύγω. Στεναχωριόμουν γιατί θα έφευγα από την Λεϊρία ύστερα από 8 χρόνια. Είπα "εντάξει, πήρα όλη την εκπαίδευση, μπορεί να μην έπαιξα αλλά είμαι έτοιμος για να παίξω". Ενώ γυρνούσαμε με την ομάδα από ένα φιλικό με τη Σαλαμάνκα, στο οποίο ήμουν ο καλύτερος παίκτης και είχα βραβευτεί, ήμασταν ακόμη μέσα στο λεωφορείο. Χτυπάει το τηλέφωνο του προπονητή της Κ19. Ένιωσα κάτι μέσα μου. "Θέλω να τον δω πριν φύγει". Αυτή ήταν η ατάκα του Μουρίνιο στον προπονητή. Εκεί ένιωσα κάτι, είπα μέσα μου "ο Θεός ξέρει". Ο Μουρίνιο αποφάσισε τότε να κάνω προπονήσεις με την πρώτη ομάδα και έπαιζα αγώνες με τους μικρούς». Ο παίκτης που πήγε να σου πάρει τη θέση ποιος ήταν; «Ήταν ένας Βραζιλιάνος, δεν έπαιξε ποτέ επαγγελματικά. Στον Μουρίνιο κανένας από τη διοίκηση δεν είχε μιλήσει για μένα. Ο Μουρίνιο είπε "προτιμώ εσένα, δεν θα φύγεις". Μου λέει "αύριο έχουμε προπόνηση, την τάδε ώρα να είσαι εδώ". Του απάντησα: "Όχι, έχω σχολείο. Πρέπει να σπουδάσω". Ξαφνιάστηκε. Μου λέει "εσύ σπουδάζεις;". Του λέω: "Ναι, είμαι απ' εδώ, από την πόλη". Οι γονείς μου με άφησαν στη Λεϊρία παρόλο που τότε είχαμε αγοράσει σπίτι στη Λισαβόνα και είχαν μετακομίσει εκεί. Ο Μουρίνιο κατανόησε την επιθυμία μου και μου είπε ότι μετά το σχολείο, θα έβρισκε ώρες για να κάνω και προπονήσεις. Κι έτσι έκανε». Έκανε εντύπωση στον Μουρίνιο το ότι ήθελες να σπουδάσεις δηλαδή. «Ήμουν παίκτης της Κ19, σπούδαζα οικονομικά και έκανα πρακτική στην ασφαλιστική ΑΧΑ. Πήγαινα στις προπονήσεις με το κοστούμι. Τα παιδιά γελάγανε, δεν είχαν συνηθίσει σ' αυτές τις εικόνες. Κι ακόμη και σήμερα δεν έχει αλλάξει αυτό». Τί θυμάσαι από τη σχέση σου με τον Μουρίνιο; «Αυτό που μου έκανε εντύπωση είναι ότι με πήγαινε σπίτι, μου έφερνε φαγητό ή πηγαίναμε μαζί για φαγητό. Μου μιλούσε για την κόρη του, για τη γυναίκα του. Αν δεν κάνω λάθος είναι ψυχολόγος. Μου έλεγε για τον γιο του, τον Ζούκα. Μιλούσε για τη ζωή, για τις εμπειρίες του στην Μπαρτσελόνα και 'γω άκουγα. Πριν πάει στην Πόρτο ήξερα ότι τον ήθελε η Μπενφίκα. Ακουσα τον πρόεδρο της Λεϊρία να μιλάει με τον πρόεδρο της Μπενφίκα τότε. Από 'κει πήρα από την προσωπικότητά του το κομμάτι "ό,τι θέλεις μπορείς να το πετύχεις. Αν, όμως, θες να πετύχεις θα κάνεις ό,τι λέω εγώ". Όλα εξαρτώνται από εμάς. Γι' αυτό κι όταν άρχισα να ασχολούμαι με τα παιδιά. Έλεγα στους γονείς: "Ασε το παιδί να κάνει ό,τι θέλει. Αν αποφασίζεις εσύ, θα κουβαλάει αυτό για όλη του τη ζωή". Κατάλαβες;».

Είπες ότι έχεις γυρίσει τον κόσμο. Το θέμα του ρατσισμού του έχεις βιώσει ποτέ; «Σίγουρα αντιμετώπισα πάρα πολλά προβλήματα και μάλιστα σοβαρά. Όμως, θεωρώ ότι δεν ήταν θέμα χρώματος. Και εσείς μεταξύ σας οι λευκοί κάνετε διακρίσεις. Κι οι μαύροι μεταξύ τους κάνουν διακρίσεις. Οπότε θεωρώ ότι δεν έχει να κάνει με το χρώμα. Ο άνθρωπος δύσκολα δέχεται ότι κάποιος άλλος καταφέρνει κάτι που εκείνος δεν μπορεί». Θες να μας περιγράψεις ένα περιστατικό και πώς εσύ το αντιμετώπισες; «Κοίτα, εγώ μέσα στο ποδόσφαιρο δεν αντέδρασα ποτέ όταν κάποιος μου είπε "ε, μαύρε". Κατάλαβα ότι ήταν από το πάθος της στιγμής. Δεν είχε να κάνει επειδή έπαιζα στην Ξάνθη, στον ΠΑΟΚ... Όχι. Όταν είμαι μόνος μου μπορεί να ξεσπάσω, να θέλω να τα σπάσω όλα. Όμως, ποτέ δεν πήγα να κάνω κακό σε κάποιον άλλον. Ίσως, σ' αυτό να με βοήθησε η πρώτη μου κοπέλα που ήταν ψυχολόγος. Μπορεί να μην είναι πλέον στη ζωή μου, αλλά με βοήθησε. Κατάλαβα το πώς να συμπεριφέρομαι στους άλλους. Όσο δίκιο κι αν έχεις μην αντιδράσεις γιατί θα το χάσεις. Γι' αυτό και λέω ότι όλα είναι θέμα παιδείας». Τελικά, θα μας πεις ένα περιστατικό; Πιο πολύ για να παραδειγματιστούν άλλοι από τη δική σου στάση... «Η ρατσιστική συμπεριφορά είναι ένα ξεκάθαρο αποτέλεσμα της έλλειψης παιδείας. Οπότε όταν βλέπω απέναντί μου έναν αμόρφωτο άνθρωπο, τί να του πω... Αρκεί να μην με ακουμπήσει. Ο άνθρωπος όταν έχει εκπαίδευση μπορεί να διαχειριστεί μια κατάσταση. Όταν δεν την έχει, όμως... Εμείς οι μαύροι έχουμε πιο σκληρό DNA. Δεν είναι θέμα δύναμης. Στην καρδιά μπορεί και να είμαστε. Είναι θέμα αντοχής. Ο Γιάννης Αντετοκούνμπο δεν είχε μόνο το ταλέντο. Μπορεί ο Παπαλουκάς να είχε πιο πολύ ταλέντο. Απλά, ο Γιάννης άντεξε, γιατί στο ΝΒΑ είναι όλοι μαύροι. Ο Γιάννης δεν είναι ξένος, είναι σαν αυτούς. Γι' αυτό και 'γω μέσα απ' αυτό που κάνω θέλω να εξελίξω τα παιδιά και ως ανθρώπους. Η κοινωνία μας είναι γενικά χαλασμένη και δεν αντιλαμβανόμαστε οι άνθρωποι τί λέμε και τί κάνουμε. Δεν θα σταματήσει αυτό, θα συνεχιστεί. Η κοινωνία στην Ελλάδα δεν είναι έτοιμη να δεχτεί την αλλαγή. Δεν μπορεί να δεχτεί προπονητές από την Πορτογαλία. Πρέπει να δώσεις χρόνο και γι' αυτό τώρα είναι ξεκάθαρο ότι τους λείπει η παιδεία. Γι' αυτό έφυγε κι ο Ζαγοράκης και γι' αυτό η Εθνική έχει αυτήν την πορεία. Μόνο ο Ολυμπιακός μπορεί να έχει καλούς παίκτες. Οι Ελληνες που θα παίξουν; Ποιος τους φταίει; Εγω δεν κατηγορώ την ΕΠΟ. Δεν φταίει η ΕΠΟ, οι ίδιοι οι άνθρωποι που δουλεύουν στις Ακαδημίες δεν καταλαβαίνουν ότι χρειάζεται συγκεκριμένη εκπαίδευση». Πριν λίγες μέρες ήταν και η επέτειος από τη μέρα που η Χρυσή Αυγή κρίθηκε «εγκληματική οργάνωση». Θες να μας πεις κάτι γι' αυτό; «Ναι, τη λύση θα τη δώσει ο μαύρος. Ο Θεός ξέρει τί κάνει... Στο τέλος πάντα βγαίνει ένας μαύρος και δίνει τη λύση. Δεν λέω ότι είμαστε οι καλύτεροι, αλλά μας δυσκολεύουν στη διαδικασία. Μας έκανε πιο ανθεκτικούς και το γεγονός ότι περάσαμε σκλαβιά. Στο ΝΒΑ αυτή τη στιγμή ο κορυφαίος παίκτης είναι μαύρος και είναι Ελληνας. Πιο πριν δεν ήταν άλλος Ευρωπαίος. Όταν έχεις έναν άνθρωπο που διαφημίζει την Ελλάδα όπως ο Γιάννης τί να πουν οι άλλοι. Ο Γιάννης, όπως κι εγώ, λέμε ότι "η Ελλάδα είναι η αρχή και το τέλος". Τί να μου πούνε; "Μαύρε τί λες"; Ας πάμε στην Αγκόλα να δούμε αν μπορούν να αντέξουν αυτοί. Υπάρχουν άνθρωποι και άνθρωποι... Αν κάποιος με πει "μαύρο", τί θα του πω εγώ; Ότι δεν είμαι; Μέχρι εκεί φτάνει το μυαλό του. Δεν πας κόντρα. Αυτό δεν αλλάζει. Όταν εγώ ξεκίνησα εδώ στην Ελλάδα, δεν ήρθα να αλλάξω κανέναν. Τα πράγματα είναι απλά. Άσε τον καθένα να νομίζει ό,τι θέλει».

Ας γυρίσουμε το χρόνο πίσω... Θυμάσαι πώς ήρθες στην Ελλάδα; «Ο Ψωμιάδης ήταν ο άνθρωπος που με έφερε στην Ελλάδα. Ήρθα στον Ακράτητο και έμεινα εκεί για 6 μήνες. Ήταν δύσκολα για μένα, γιατί πριν από λίγο καιρό ήμουν με τον Μουρίνιο, τον Μοράις, τον Νούνο Σάντος και άλλους που ήταν μαζί μου στα παιδικά μου χρόνια... Όταν ήρθα στην Ελλάδα ήταν δύσκολα για μένα. Ο Ψωμιάδης ήταν κύριος. Μου είχε πει για να με ηρεμήσει "αν συνεχίσεις να είσαι το παιδί που είσαι τώρα, θα σου πάνε όλα καλά". Θυμάμαι ότι 1-2 μέρες, πριν πάω στην Ξάνθη, με είχε πάρει τηλέφωνο ένας μάνατζερ και μου είπε ότι με θέλει στα γραφεία του ο κύριος Σπανός. Υπέγραψα και όταν πήγε να μου δώσει προκαταβολή του είπα ότι δεν θέλω λεφτά. "Αν θα έρθω, θα μου δώσεις", του είπα. Με κοιτούσε καλά καλά. Πώς να μη με σέβονται... Την άλλη μέρα όμως ήρθε η Ξάνθη, που έπαιζε Ευρώπη. Ο Ατρόμητος δεν ήταν στη Ευρώπη κι εγώ ήθελα ένα project που θα μου έδινε την δυνατότητα να εξελιχτώ. Ο Σπανός ήξερε ότι δεν θα καθόμουν αν υπήρχε αν αυτή η προοπτική για μένα. Ήταν κύριος. Μετά, το Γενάρη, όταν ήρθε ο Ατρόμητος στα Πηγάδια για να παίξει με την Ξάνθη, έψαχνα τον Σπανό να του ζητήσω συγγνώμη, να του εξηγήσω ότι αν έπαιζα στην Ευρώπη, θα πήγαινα στην εθνική ομάδα και μετά στο Μουντιάλ. Ο Σπανός δεν ήθελε να μου μιλήσει, αλλά τότε του είπα: "Ακουσε με, κάποια στιγμή θα σε βοηθήσω". Αργότερα πήγα στον Ατρόμητο και κάναμε μια εξαιρετική πορεία». Σε ήθελε κι η ΑΕΚ; «Ναι, ήταν τότε στην περίοδο του Ντέμη Νικολαΐδη. Πήραν τηλέφωνο τον κύριο Σάντος και μου είπαν: "Ζου, θα βρούμε μία λύση για σένα. Ή θα πας στην Πορτογαλία πρώτα δανεικός ή θα γινόταν ανταλλαγή με τον Εμερσον". Τελικά, δεν έγινε...». Πώς ήταν ο Ψωμιάδης; «Κύριος. Ο κόσμος μπορεί να λέει πολλά... Εγώ ξέρω ότι ήταν άψογος. Κορυφαίος. Εχω πάει σπίτι του, έχω γνωρίσει τον Σταύρο, την Χριστίνα, τη σύζυγό του». Θυμάσαι κάποια συμβουλή ή ατάκα που να σου είπε και να σου έχει μείνει; «Δεν θα ξεχάσω ποτέ τις πρώτες μέρες που ήμουν στην Ελλάδα. Ξέρετε, έχω ιδιαίτερη σχέση με τη θρησκεία. Πριν από το πρώτο παιχνίδι μου με τον Ακράτητο, του είπα: "πρόεδρε, θέλω να πάω στην εκκλησία". Η αποστολή τότε ήταν στο ξενοδοχείο. Κάλεσε ένα ταξί, πλήρωσε τον ταξιτζή, με πήγε στην εκκλησία και επέστρεψα στο ξενοδοχείο. Μετά έμαθα ότι ο πατέρας του ήταν παππάς».

Θυμάσαι κάποιο άλλο ωραίο περιστατικό να μας πεις; «Απ' όλες τις ομάδες αγαπάω πάρα πολύ την Ξάνθη, αλλά στον Ατρόμητο πέρασα τόσο ωραία! Υπήρχαν ομάδες όπως ο Ολυμπιακός κι ο Παναθηναϊκός, αλλά εμείς μπαίναμε στον αγωνιστικό χώρο και λέγαμε "πάμε, το 'χουμε". Ο κύριος Δώνης μας άφηνε ελεύθερους να παίξουμε. Υπήρχαν στην ομάδα παίκτες όπως οι Μήτρογλου, Ιτάνζ, Μπρίτο, Φυτανίδης, Σφακιανάκης, Καραγκούνης... Κερδίζαμε σχεδόν σε όλα τα παιχνίδια. Αυτό συνέβη γιατί υπήρχαν παίκτες στην ομάδα που ήξεραν το πρωτάθλημα, ήμασταν έμπειροι. Δεν ήμασταν Γκαλέτι και Κοβάσεβιτς αλλά ξέραμε ότι θα τα καταφέρουμε». Η γνώμη σου ποια είναι για τον Μήτρογλου; «Ο Κώστας, έκανε μια πολύ μεγάλη καριέρα και έφτασε σε πολύ ψηλό επίπεδο. Είναι ένα πολύ καλό παιδί και δεν δέχεται τις αδικίες. Οι άνθρωποι πρέπει να αρχίσουν να καταλαβαίνουν τον παίκτη. Αν δεν καταλαβαίνεις τον παίκτη πώς θα σου βγει; Στην Μπενφίκα γιατί έβαζε πολλά γκολ; Ένας παίκτης μπορεί να στα αλλάξει όλα αν του δείξεις ότι τον καταλαβαίνεις. Του έλεγα "Κώστα, εμείς πίσω το μηδέν το έχουμε, εσύ μόνο μην κουράζεσαι" και μου έλεγε "ένα γκολάκι θα το βάλω, μην αγχώνεσαι". Εμείς μέσα στην ομάδα ξέραμε τί ρόλο έχει ο καθένας. Θέλαμε φρέσκο τον Μήτρογλου». Η πιο δύσκολη έδρα ποια ήταν; «Όταν άρχισα να καταλαβαίνω και έμαθα ελληνικά, προσαρμόστηκα. Δεν είχα προβλήματα ποτέ με αντίπαλους οπαδούς. Δεν ένιωσα κάτι τέτοιο». Δεν υπήρξε έδρα που να σε πιέζει περισσότερο; «Όχι. Όταν είχα έντονες στιγμές φαινόταν... Δεν ήθελα να τρελαθώ, γιατί τότε έκανα χαζομάρες, όπως όλοι οι άνθρωποι».